Bocznica kolejowa prowadziła ze stacji w Treblince wprost do dobrze prosperującej żwirowni. Kruszywo wywożono stąd wagonami, wozami konnymi, a i pewnie mniejszymi wózkami. Robotnicy stawiali się do pracy, dostawali za nią wynagrodzenie. Życie było tu ciężkie, ale wtedy nigdzie nie było łatwo. Potem przyszedł wrzesień 1939 roku, wojna. Żwirownia wciąż funkcjonowała, chociaż nie było już tak spokojnie. Aż latem 1941 roku na teren żwirowni i majątku Milewek przyszli naziści. Utworzyli tu obóz przymusowej pracy dla mieszkańców powiatu sokołowsko-węgrowskiego i dystryktu warszawskiego. W następnym roku powstał w pobliżu obóz zagłady dla ludności żydowskiej. Piekło na ziemi trwało trzy lata. Ci, którzy je przeżyli, opowiadali o niewyobrażalnym okrucieństwie człowieka do człowieka.
Od wielu lat w pierwszą sobotę września, w miejscu byłego obozu pracy Treblinka I odbywają się uroczystości upamiętniające tych, którzy wówczas zginęli. Są także wyrazem sprzeciwu współczesnych ludzi przeciw agresji i złu. Na tegoroczne uroczystości 2 września przybyli: JE biskup drohiczyński Piotr Sawczuk, rodziny byłych więźniów Obozu Pracy Treblinka I, ks. kan. Krzysztof Maksimiuk – senior parafii Prostyń, ks. Krzysztof Nagórny – wikariusz z Prostyni, ks. Marcin Szymanik – sekretarz ks. biskupa, ks. Artur Rogowski z Sokołowa Podlaskiego, p. Józef Maksymowicz – były Prezes Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych, p. Dariusz Tomczuk z Delegatury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Siedlcach, reprezentujący marszałka Adama Struzika, p. Marcin Grochowski – Kierownik Delegatury Urzędu Wojewódzkiego w Ostrołęce, p. Bożena Kordek – Wójt Gminy Małkinia Górna, p. Jan Słomiak – Burmistrz Miasta i Gminy Kosów Lacki wraz z Sekretarz p. Danielą Prokopczuk i Radną p. Ewą Arciechowską, p. Joanna Gierczyńska – przedstawicielka Muzeum Więzienia Pawiak, p. Zbigniew Siemko – Komendant Straży Ochrony Kolei w Warszawie, p. dr Małgorzata Iwańska – Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sokołowie Podlaskim, p. Maciej Wójcicki – Zastępca Nadleśniczego Nadleśnictwa Sokołów Podlaski, p. Katarzyna Szczudlińska z Warszawskiego Centrum Innowacji Pedagogiczno-Szkolnych, żołnierze z 22 Wojskowego Ośrodka Kartograficznego z Komorowa, pełniący wartę honorową przy Pomniku, Hufiec ZHP Sokołów Podlaski im. Janusza Korczaka na czele z komendantem Sławomirem Pasikiem, członkowie Rady Muzeum przy Muzeum Treblinka na czele z p. prof. Zofią Chyrą – Rolicz, Rada Sołecka z Prostyni, poczty sztandarowe ze szkół: Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Małkini Górnej, 13 Liceum im. Lisa Kuli w Warszawie, Zespół Szkół Salezjańskich w Sokołowie Podlaskim, Zespół Szkół w Kosowie Lackim, Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Kosowie Lackim, Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Kiełczewie, Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Małkini Górnej, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Fryderyka Chopina w Małkini Górnej, Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Prostyni, Szkoła Podstawowa im. księdza Jana Twardowskiego w Glinie, Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. Janusza Korczaka w Urlach, Szkoła Podstawowa nr 2 im. Janusza Korczaka w Łochowie, Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Jasienicy, Szkoła Podstawowa w Orle, laureaci konkursu „Pamięć o zagładzie zapisana w wierszach” oraz mieszkańcy okolicznych miejscowości.
Uroczystość rozpoczęła się przy żwirowni. Tu p. dr Edward Kopówka, Dyrektor Muzeum Treblinka wprowadził zebranych w nastrój powagi i pełen zadumy. Następnie została utworzona kolumna, na czele której harcerze nieśli drewniany krzyż, dalej podążały poczty sztandarowe, księża i przybyli na nabożeństwo mieszkańcy okolicznych miejscowości. Drogę Krzyżową prowadził ks. kan. Józef Poskrobko, proboszcz parafii Prostyń, dziekan łochowski. Każda stacja Męki Pańskiej składała się z trzech części: historycznej, wspomnień więźniów i rozważań kolejnych etapów Drogi Krzyżowej Jezusa. Historię i wspomnienia odczytywali pracownicy Muzeum. Miedzy kolejnymi stacjami śpiewane były pieśni w wykonaniu p. Bernadety Wiatr i p. Mirosława Sienickiego z Małkini Górnej. W miejscu plenerowej Mszy Świętej, przy Pomniku w Miejscu Straceń, zebranych powitał ks. kan. Józef Poskrobko proboszcz parafii Prostyń oraz kierownik Muzeum Treblinka dr Edward Kopówka. Mszę Świętą sprawował JE Biskup Drohiczyński Piotr Sawczuk. W kazaniu do zebranych ksiądz biskup zwrócił uwagę na ziemię treblińską kryjącą szczątki tysięcy niewinnych ludzi, którym odebrano prawo do życia. Wiek XX był czasem wielu wielkich odkryć i wynalazków, był też czasem naznaczonym tragedią ludobójstwa. Właśnie mija kolejna rocznica wybuchu II wojny światowej. Wojna jest zawsze złem, jest klęską. W tym miejscu, gdzie życie stracili Polacy, Żydzi, Romowie i inne nacje, powinniśmy modlić się o życie w pokoju. Ksiądz biskup nawiązał również do ewangelii tego dnia – przypowieści o talentach. Srebrny talent to pieniądz o znacznej wartości. Przypowieść niesie prawdę, że wszystko, co posiadamy jest darem. Do każdego tak wielkiego daru człowiek powinien jeszcze dołożyć cząstkę siebie, aby oddać z nadmiarem. Dzisiejsza modlitwa za zmarłych jest też pomnażaniem talentów. Ludzie otrzymują od Boga kapitał łaski: każdy inny, ale też każdy ma obowiązek go zwiększać. Życie wieczne otrzymujemy za darmo, ale ceną jest śmierć Chrystusa, najdroższego Wybawiciela. Człowiek powinien pomnażać miłość i dobro do bliźnich, zamiast stać bezczynnie i z gnuśnością patrzeć na świat. Naszym obowiązkiem jest przyczynianie się do zatriumfowania dobra, jesteśmy powołani do poprawiania świata, aby nigdy nie powtórzyło się takie zło, jak w Treblince.
Zakończeniem uroczystości był występ p. Witolda Radomskiego, nauczyciela z Kosowa Lackiego. Wykonał on kilka pieśni do tekstów wierszy o Treblince oraz pieśni o tematyce refleksyjnej. Następnie odbyło się złożenie wieńców pod Pomnikiem oraz rozdanie nagród laureatom konkursu literackiego „Pamięć o zagładzie zapisana w wierszach”.
W miejscu dramatycznych wydarzeń sprzed lat szumi las. Nie słychać wystrzałów, wrzasków niemieckich katów, jęków więźniów i wołania o pomoc. Wszystko ucichło. Nawet ziemia w milczeniu kryje tę straszną przeszłość. Ale pamięć, która trwa, głośno woła: „Nigdy więcej wojny!”
Ewa Jakubik
